Eskiden zekâ geriliği olarak da bilinen zihinsel engellilikte bireyin zihinsel işlevleri ve uyumsal davranışları sınırlıdır. Zihinsel işlevler ile kastedilen muhakeme ve öğrenme kabiliyetleri ile kişinin genel zihinsel kapasitesidir. Bu zihinsel işlevsellik en bilineni IQ (Intelligence Quotient) Testi olmak üzere standartlaştırılmış çeşitli zekâ testleriyle belirlenir.

Uyumsal davranış ise bireyin büyürken öğrendiği gündelik becerileri ifade eden genel bir terimdir. Pratik beceriler, kavramsal beceriler ve sosyal beceriler gündelik hayatta kullandığımız bu beceriler arasında sayılabilir.

Pratik Beceriler: Kişisel bakım, organizasyon, paranın idare edilmesi, ulaşımı sağlama ve seyahat etme, telefon ve bilgisayar gibi yaygın teknolojileri kullanabilme gibi gündelik becerileri ifade etmektedir.

Kavramsal Beceriler: Eğitim ile ilgili becerileri ifade eder. Okuma, yazma, sayılar ve matematiksel kavramları anlama, dil ve hafıza ilgili beceriler bu kategoride yer alır.

Sosyal Beceriler: İletişim, empati duygusu, arkadaşlık ilişkileri ve kişisel ilişkiler ile ilgili becerileri ifade eder.

Zihinsel engeli olan her çocuk tüm uyumsal davranışlarda eksiklik göstermez. Bazı zihinsel engelli çocukların pratik becerileri çok yüksekken, sosyal becerileri zayıf olabilir. Örneğin, telefon ya da bilgisayar kullanmada hiçbir güçlük çekmeyen bir çocuk arkadaşlık kurmak ve yürütmekte zorlanabilir.

Zihinsel Engellilik ve Otizm Spektrum Bozukluğu

2008 yılında ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (CDC) tarafından yapılan bir çalışmada zihinsel engel ve Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) arasındaki ilişki araştırılmıştır. Sonuçlar otizmli çocukların %38’inin aynı zamanda zihinsel bir engeli de olduğunu göstermiştir. Araştırmacılar halen ikisi arasında genetik bir bağ olup olmadığını anlamaya çalışmaktadır.

Otizm ve zihinsel engel sık sık bir arada görüldüğü için, otizmli bir çocuğun aynı zamanda zihinsel bir engelinin olup olmadığını erkenden öğrenmek son derece önemlidir. Otizmli çocuğunuzun zihinsel engelli olduğundan şüpheleniyorsanız, ilk adım benzer belirtilere neden olabilecek işitme ve görme kaybı gibi fiziksel sorunları elemek adına bir çocuk doktoruna başvurup çocuğunuzu muayene ettirmektir. Daha sonra, bir çocuk psikiyatristi ya da okul psikiyatristi bir ya da birden fazla zekâ testi uygulayacaktır. IQ’nun 70 ve altında olması zihinsel engele işaret eder. Otizmli çocuğunuzun IQ’sunun düşük çıkması endişe verici olabilir ancak çocuğunuz test edilen becerileri henüz geliştirmemiş de olabilir. Bu nedenle zihinsel engelin teşhis edilebilmesi ya da bu ihtimalin ortadan kaldırılabilmesi için yıllar içinde belli aralıklarla bu testlerin tekrarlanması gerekir.

Zihinsel Engelin Otizm Tedavisine Etkisi

Zihinsel bir engeli bulunan her otizmli çocuk aynı belirtileri ve aynı işlevsel eksiklikleri göstermez. Uyumsal davranışlar kavramı birçok beceriyi birden ifade ettiği için kaç uyumsal davranışın ne kadar etkilendiğine bağlı olarak zihinsel engel hafif, orta şiddetli ya da şiddetli olabilir. Ayrıca, Otizm Spektrum Bozukluğu ve zihinsel engel için yapılan tedavi planı birbirine paralellik gösterebilir, mevcut özel eğitim ihtiyaçları ya da yardımcı teknolojiler hem otizm hem de zihinsel engel için uygun olabilir. Davranış, konuşma ve dil terapilerinin yanı sıra fiziksel terapi ve ergoterapiyi de içeren erken müdahale özellikle küçük çocuklar için son derece faydalıdır.

Otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel engelin bir arada bulunması, çocuğunuzun akranlarının gerisinden kalacağı ve hiçbir zaman gerekli yaşam becerilerini geliştiremeyeceği anlamına gelmez. Aksine, bu çocukların büyük bir kısmı doğru şekilde desteklendiklerinde birçok başarıya imza atabilecekleri gibi bağımsız da yaşayabilirler.

Kaynakça:

• carautismroadmap.org

https://www.carautismroadmap.org/intellectual-disability-and-asd/

• asatonline.org

https://www.asatonline.org/research-treatment/clinical-corner/relationship-autism-and-intellectual-disability/