MENU
Bebeklik döneminden itibaren bir çocuğun sosyal belirtilerine dikkat etmek otizmin erken teşhisi için çok önemlidir. Erken teşhis ve tedavide son derece iyi sonuçların alındığı otizmde; göz teması kuramama, duyma problemi olmamasına rağmen duymuyormuş gibi davranma, yaşıtlarına göre konuşma kabiliyeti olarak geri olma ve ekolali yani tekrarlayan davranışlar sergileme tipik otizm belirtileridir. Tekrarlayan davranışlarda başını ve vücudunu sallama, duyduğu sesleri tekrarlama, el çırpma ve kollarını sağa sola savurma gibi davranışlar görülür.
Otizmli Çocuklarda Tekrarlayan Davranışlar
Otizmli bir çocuk eylemleri defalarca tekrarlamaya son derece meyillidir. Bu tekrarlamalar çok farklı şekillerde görülebilir. Sorulara aynı soru ile karşılık verebilir. İleri geri sallanma, kafasını savurma gibi zarar verici tekrarlayıcı davranışlar sergileyebilir. Oyuncaklarını muntazam bir biçimde sıralayabilir, yemek saatinde hep aynı yere oturmak isteyebilir, karmaşık dünyasını bu davranışları ile bir nebze sabitlemeye çalışabilir.
Tekrarlayan davranışlara müdahale edilmemesi yani tedavi ile iyileştirilmeye çalışılmaması ileride daha büyük sorunlara neden olabilir. Ekolalinin uzun süre devam etmesi demek iletişim becerilerini geliştirememesi ve sosyalleşememesi demek olabilir. Bu nedenle tekrarlayan davranışlar sergileyen otizmli çocukların bu davranışlarının azaltılması ve paralel olumlu davranışlarla iyileştirilmesi gerekir.
Tekrarlayan Davranışlar İçin Neler Yapılabilir?
Tekrarlayan davranışların tedavisinde bu davranışların nedeni araştırılmalı, sorunun kökenine inilmelidir. Birçok otizmli çocuğun tekrarlayan davranışlarının nedeni ihtiyacı olduğunda sözcüklerle ifade edemediğinden bu davranışlar yoluyla dikkat çekmek olarak tespit edilmiştir. Bazen de otizmli çocuk tekrarlayan davranışları rahatlamak için yapar.
Özellikle ilgi çekmek için yapılan tekrarlayan davranışlarda görmezlikten gelmek bir müddet sonra bu davranışları bırakmasını sağlayabilir. Böyle bir durumda aşırı ilgi göstermek yerine ilgisini başka bir tarafa çekip alternatif bir oyun sunulabilir. İletişimin geliştirilmesi konuşma becerisinin kazandırılması ekolalinin azalmasında son derece önemlidir. Böylece otizmli çocuk duygu ve düşüncelerini tekrarlayan davranışlarla değil konuşarak ifade edecektir.
Otizmli çocukların şaşırtıcı bir şekilde kendilerine has özel yetenekleri bulunur. Bunu keşfederek özel yeteneğinin gelişmesini sağlamak tekrarlayan davranışları azaltmada son derece etkilidir.
Ekolali Otizmin Tipik Belirtisidir
Ekolali yani duyulan seslerin tekrarı otizmde görülen tipik bir davranış şeklidir. Bazen anında tekrar yapılırken bazen de aylar sonra duyduğunu tekrarlayabilir. Ekolalinin zamanında tedavi edilmemesi sözel iletişimin gelişmesini engeller. Bir bebek 18 aylık olana dek duyduklarını tekrarlarken otizmli bir çocuk 2,5-3 yaşına kadar buna devam edebilir.
Konuşma terapileri ve eğitimle ekolali azalmakta hatta tamamen yok edilmektedir.
Tekrarlayan Davranışlarda Tedavi
Kendi etrafında dönme, nesneleri döndürme, öne arkaya sallanma, başını vurma ve parmak ucunda yürüme gibi takıntılı tekrarlayan davranışlar otizmli çocukların çoğunda görülmektedir. Davranışsal eğitim ve tedaviler, özel terapiler ve anne baba ilgisi tekrarlayan davranışların tedavisinde önemlidir.
Tekrarlayıcı hareketler eğitimle ve zamanla yok olabilen davranışlardır. Sıkıntı, sevinç ve neşe belirtisi olabileceği gibi daha çok dikkat çekme veya rahatlama amaçlıdır. Yaşıtlarına göre tuhaf davranışları ile aileleri zor durumda bırakabilen bu durumlarda çocuğun dikkatini başka yöne çekerek yeteneğinin olduğu bir alana kaydırmak önemlidir. Özel otizm terapileri, bireyselleştirilmiş özel eğitimler ve ebeveyn ilgisi ile hem tedavi merkezlerinde hem de evde tekrarlayan davranışların iyileştirilmesi veya yok edilmesi sağlanmaktadır.
Tekrarlayan Davranış Tedavisinde Teknoloji Kullanımı
Çocukların dikkatini uzun süre çekmeyi başaran uygulamalı davranış analizi temeline dayalı tablet bilgisayar uygulamaları otizmli çocukların eğitim eksikliğini gidermede son derece etkilidir. Çocuğun eğitiminin evde de devam etmesi, iletişim kurabileceği AAC uygulaması yardımıyla bir ihtiyacı olduğunda kendini ifade edebilmesi yardımıyla çocuğun tekrarlayıcı ve kendine zarar verici davranışlarında gözle görülür azalmalar görülebilir.
Kaynaklar
