Otizmli Çocukların Eğitimi İle İlgili Haklar

Otizmli çocukların eğitimi ve öğretimi için genel ilkeler düzenlenmiş olup, yürürlüğe koyulmuştur. Her yaş grubuna farklı seviyede eğitim uygulanmakla beraber, her bireyin de eğitim hakkı vardır. Otizmli çocukların eğitim hakları 5 ana başlık altında toplanabilir:

36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programı
İlköğretim okulu programı
İlköğretim okulu orta düzeyde öğrenme yetersizliği olan çocuklar için eğitim programı
Eğitim Uygulama Okulu eğitim programı
Öğretmenler tarafından hazırlanacak kaynaştırma, birebir ve grup eğitim programı

Otizmli Bireylerin Eğitim Planı

Otizmli çocukların eğitimi, her bireyin performansı belirlenerek başlar. Ayrıca, otizmli çocukların eğitimi bireyselleştirilmiş ve erkenden başlatılmış olmalıdır. Bireyi grup eğitimine hazırlamak ve kaynaşmasını sağlamak yine esas amaçlardan biridir. Yetenek düzeyleri açısından birbirleri ile uyuşan 2 ila 4 otizmli birey ile grup eğitimi yapılır. Sosyal ve akademik beceriler yönünden gelişmiş otizmli bireyler, performanslarına uygun kaynaştırma programlarından yararlandırılır. Kaynaştırma eğitimi uygulaması sürecinde kaynaştırma eğitimi alan otizmli bireye, diğer öğrencilere, sınıf öğretmenine, branş öğretmenine ve/veya ailelere özel eğitim desteği sağlanır.

Otizmli bireylerde gözlemlenen sorunlar, davranışlar, eğitimin bir parçası olarak nitelendirilir, sorunlu davranışın ortadan kaldırılması için uygun yöntem ve teknikler kullanılır. Eğitim öğretim sırasında ilerleme kaydeden otizmli bireylerin performanslarına uygun olarak belirlenen hedeflere göre eğitim ve öğretime devam edilir. Eğitim öğretimde; ortam, materyal, plân ve yöntemler otizmli bireyi merkez alır. Otizmli bireylerin sosyal gelişimlerinin sağlanmasına yönelik gezi, tören ve benzeri etkinlikler, bir program çerçevesinde hazırlanır ve düzenlenir. Otizmli bireylerin eğitim-öğretim sürecinde bireysel özelliklerine uygun öğrenme/öğretme strateji, yöntem ve tekniklerden yararlanılmasına özen gösterilir.

Kaynaştırma eğitiminin yapıldığı okulun personeli ile ailelerin ve toplumun özel eğitim konusunda bilgilendirilmeleri için gerekli tedbirler alınır. Otizmli bireylere resim, işaret ve benzeri yollarla iletişim becerileri kazandırılır.

Eğitim Öğretim Sürecinin Plânlanması ile İlgili İlkeler

Eğitim-öğretim sürecinin plânlanmasında, 36-72 aylık çocuklar için yıllık ve günlük plân ile 6 yaş üstü çocuklar için ünitelendirilmiş yıllık plân ve ders plânı hazırlanır. OÇEMlere (Otizmli Çocuklar Eğitim Merkezi) devam eden otizmli çocukların özürlü veya özürsüz devamsızlığında; ders görevini yerine getiremeyen sınıf öğretmeni, okulun destek eğitim birimlerinde görevlendirilmesi hâlinde bu görevini yerine getirmiş sayılır.

Otizmli çocukların kaynaştırma eğitimi, bağımlı OÇEMlerde otizmli çocuğun bulunduğu ilköğretim okulunda performansına uygun bir sınıfla ilişkilendirilerek verilir. Bağımsız OÇEM’de ise eğitsel performansı kaynaştırma eğitimi alacak düzeye gelen otizmli çocukların, Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu kararıyla kuruma en yakın ilköğretim okulunun performansına ve yaşına uygun bir sınıfında yarı zamanlı kaynaştırma eğitimi alması sağlanır. Bağımsız OÇEM, öğrencinin devam ettiği ilköğretim okuluna, yarı zamanlı kaynaştırma eğitimi süresince destek eğitim hizmeti verir.

Eğitim Öğretim Ortamı

Otizmli çocukların eğitimi için belirlenen ortam, birebir ve grup eğitimine uygun şekilde düzenlenir. Birebir eğitim köşelerinin yanı sıra resim, el işi, kukla ve oyuncak gibi etkinlik köşeleri düzenlenecek şekilde fizikî ortamlar hazırlanır. Fizikî düzenleme yapılırken eğitim-öğretim ortamının, her öğrenci için beş metre kare olarak düzenlenir. Bağımlı OÇEMlerde mutfak, tuvalet ve gözlem odası gibi diğer amaçları karşılayacak şekilde fizikî düzenlemeler yapılır. Fizikî ortam, ışık, renk ve ses özellikleri dikkate alınarak düzenlenir. Bunun yanı sıra OÇEMlerin araç-gereç ve doküman ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde donatımı sağlanır. Bağımsız OÇEMlerde mutfak, müzik odası, resim atölyesi, oyun odası ve spor salonu bulundurulur. Bununla birlikte okulda eğitim bölümleri, okul öncesi 3-6 yaş, ilköğretim 7-11 yaş ile 12-15 yaş olarak ayrılır.

Otizmli Çocuklar Eğitim Merkezleri

Otizmli çocukların eğitimi için açılan merkezler, ilköğretim okullarının bünyesinde açılmış ya da özel eğitim sınıfı seviyesinde faaliyet gösteren bağımsız olarak açılan, tıbbî ve eğitsel tanısı konulmuş otizm özellikleri gösteren, 3-15 yaş grubundaki çocukların bireyselleştirilmiş eğitim programlarıyla kaynaştırma, grup ve birebir eğitim uygulayan özel eğitim kurumlarıdır.

Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçlarına ve Temel İlkelerine uygun olarak merkez;

Okul, aile, rehberlik ve araştırma merkezinin iş birliği sonucunda otizmli çocukların özelliklerinden kaynaklanan yetersizliklerini en aza indirmek ve tüm gelişim alanlarındaki potansiyelini en üst düzeye çıkararak yaşadığı toplumun bağımsız ve üretken bir üyesi olması yönünde çaba gösterilmesine katkı sağlar.

Merkeze ve/veya kaynaştırma eğitimine devam eden her otizmli çocuk için bireyselleştirilmiş eğitim plânının geliştirilmesini bu uygulamanın başarıya ulaşması için destek hizmetlerin verilmesini sağlar.

Merkezlerdeki eğitimi ve/veya kaynaştırma eğitimini desteklemek amacıyla aile eğitimi programlarının hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar.

Eğitimin Merkezinin Açılması ve Kapatılması

Bir yerleşim merkezinde, otizm tanısı konulmuş en az üç çocuk varsa uygun eğitim ortamı hazırlanarak bağımlı OÇEM açılır. Bağımlı OÇEMler, Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu tarafından açılır ve kapatılır. Bağımlı OÇEM’de en çok üç dershane ve en fazla dokuz otizmli çocuk bulunur. Bu sayının üzerinde talep olması hâlinde, yeni bağımlı OÇEM açılması yoluna gidilir.

Bağımsız OÇEM, eğitim uygulama okullarının açılış esaslarına uygun olarak rehberlik ve araştırma merkezinin araştırma ve incelemesi sonucunda yapılacak teklife göre Bakanlıkça açılır ve kapatılır.

Otizm Özel Eğitimin Amaçları

Özel eğitim gereksinimi olan çocukların, Anayasamız ve Türk Millî Eğitim Sistemini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda eğitimleri gerçekleştirilerek bir iş ve meslek sahibi olarak toplumla bütünleşmelerini sağlamak,
Günlük hayatta kendilerine yetecek kadar temel beceri ve alışkanlıklar kazandırarak bağımsız yaşama gücü vermek,
Özel eğitim gereksinimi olan bireylerde görülen problem davranışları, bilimsel yöntem ve teknikler kullanarak ortadan kaldırmak veya en aza indirgemek,
Özel eğitim gereksinimi olan bireyleri topluma hazırlamak, sosyal yönden gelişimlerini sağlayıcı önlemler almak,
Bireyin yetenekleri ve potansiyeli ölçüsünde eğitim hakkından yararlanmasını sağlamak,
Özel eğitim gereksinimi olan bireylerin maddi ve manevî gereksinimlerini karşılayabileceği ortam ve koşullar hazırlamak,
Özel eğitim gereksinimi olan bireylerin özelliklerinden kaynaklanan özür ve problemlerinin oluşturduğu gelişim engellerini ortadan kaldırmak veya etkisini azaltmak.

Otizm Özel Eğitimiyle İlgili Genel İlkeler

Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetinden yararlandırılır.
Özel eğitime erken başlamak esastır.
Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan plânlanır ve yürütülür.
Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, muhteva ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.
Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılır.
Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim plânı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır.
Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılımlarının sağlanması esastır.
Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin görüşlerine önem verilir.
Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde plânlanır.