Otizmli Bireylerde Aşırı Hassasiyet ve Aşırı Duyarlılık

Otizmli bireylerde aşırı (hiper) veya düşük (hipo) duyarlılık, en sık karşılaşılan sorunlardan birisidir. Duyuları aşırı akut veya hiç çalışmıyor gibi görünür.

Otizmli bireyler genellikle kalıplaşmış faaliyetlerde bulunurlar. Çoğu zaman bu faaliyetler kendilerini uyarıcı davranışlardır.

Sallanma
Döndürme
Ellerini çırpma
Her şeye dokunma
Dönen nesneleri izleme

Otizmli Bireylerde Aşırı Duyarlılık

Otizmli bireylerde aşırı duyarlılık, otizmli bireylerin, görüşlerinin çok keskin olduğu anlamına gelir. Örneğin, halı üzerindeki en kabarık parçalara dikkat ediyor, havada uçuşan tozlar hakkında şikâyet ediyor, parlak ışıklardan hoşlanmıyor ve keskin ışık flaşlardan bile korkuyor olabilirler. Otizmli çocuklar floresan ışıklar altında ışığın titreşimini dahi fark edebilirler ve onlar için tüm oda titreşir.

Hiper dinleme duyarlılığı olan bireyler genellikle çok hafif uyurlar, ani öngörülemeyen seslerden (örneğin, telefon zili, bebek ağlaması) korkar, fırtınadan, kalabalıktan ve saç kesiminden dahi dehşete düşerler. Gürültünün kendileri için acı verici olduğu durumlarda genellikle kulaklarını kapatırlar, ancak odada bulunan diğerler insanlar herhangi bir rahatsız edici sesin farkında olmayabilir. Bazen aşırı duygusal çocuklar diğer rahatsız edici sesleri engellemek için tekrarlayan sesler çıkarırlar.

Aileleri herhangi bir kokudan bile haberdar dahi değilken, koku duyarlılığı olan çocuklar, bazı insanların veya bazı nesnelerin kokularını tolere edemez. Koku hassasiyetleri olduğu için kokularından rahatsız oldukları insanlardan uzaklaşırlar ve sürekli aynı kıyafetleri giymeye çalışırlar. Bazıları için, herhangi bir yiyecek kokusu veya tadı çok güçlüdür ve ne kadar aç olursa olsun kokusunu duydukları bu yiyeceği yemeyi reddederler.

Otizmli bazı kişiler kendilerine dokunulmasını istemezler. İnsanlar onlara sarılmaya çalıştıklarında kendilerini geri çekerler çünkü kendilerine dokunulmasından korkarlar. En ufak bir dokunuş bile onların panik atak geçirmesine sebep olabilir. Ebeveynler sıklıkla çocuğunun saçlarını yıkamak ya da tırnaklarını kesmek için çok fazla çaba sarf ederler. Çoğu kişi cildindeki dokuyu tolere edemeyeceği için belli kıyafetler giymeyi reddeder.

Otizmli bazı çocuklar, ısıya/soğuğa aşırı tepki verir, ayakkabı giymekten kaçınır. Vestibüler aşırı duyarlılığı olan çocuklar, yol tariflerini değiştirmede, pürüzlü veya dengesiz yüzeylerde yürürken veya koşarken güçlük çekerler. Proprioseptif aşırı duyarlılığı olan bireyler bedenlerini garip pozisyonlarda tutar ve küçük nesneleri manipüle etmekte güçlük çekerler.

Otizmli Bireylerde Aşırı Hassasiyet

Bazı otizmli çocuklar aşırı duyarlıdır, bu sebeple bir şey görmek, duymak ya da hissetmek onlara kendilerini kötü hissettirir. Duyularını harekete geçirmek için ellerini sallayabilir, ileri geri kayabilir veya garip sesler çıkarabilirler. Aşırı hassasiyete sahip çocuklar, nesnelerin nerede olduğunu anlamakta sorun yaşayabilirler, sadece ana hatlarını gördükleri zaman, nesneleri çevreleyerek kenarlarını çevirebilirler, böylece ne olduğunu fark ederler. Bu özelliğe sahip otizmli bireyler ışıklara bakabilir, güneşe veya parlak bir ampule odaklanırlar. Alışılmadık bir odaya girdiklerinde etrafta dolaşarak oturmaları için her şeye dokunmaları gerekir.

Aşırı hassasiyete sahip otizmli bireyler, etraflarında ses ararlar ve elektronik cihazlara eğilip en tiz sesi dahi duymak isterler. Evin en gürültülü yerlerinden hoşlanırlar. Kapıyı çalmak, kâğıdı yırtarak veya sıkıştırarak ses çıkarmak gibi işitme duyularını artıracak hareketlerde bulunurlar. Aşırı hassasiyete sahip otizmli bireyler her şeyi çiğnemek ve koklamak isterler. Aşırı hassasiyete sahip bireyler ağrı veya sıcaklık hissetmemektedir. Keskin bir cismin neden olduğu yarayı fark etmeyebilir veya kırılmış bir kemiğin farkında değildir. Kendine zarar verme eğilimindedir ve ellerini ısırıp başını duvara vurarak sadece yaşadıklarını hissederler. Basıncı, sıkı kıyafetleri, ağır nesnelerin altında tarama yapmayı severler. Vestibüler aşırı hassasiyeti olan otizmli çocuklar eğlencenin tadını çıkarır ve her türlü hareketi ararlar. Başları dönmeden veya mideleri bulanmadan uzun süre kendi etraflarında dönebilirler. Kaynakça: