Otizmde Replikli Öğretim ve İletişim

İletişim Yöntemlerinden Replikli Öğretim

Replikli öğretim,otizmli bireyler ile iletişim kurmak ve onların da iletişim konusunda becerilerini geliştirme üzerek kullanılan yöntemlerden biridir. Replikli öğretimde amaç çocuklar ile etkileşime girmek, konuşma başlatma ve sürdürebilme yeteneklerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Çocukların sözcük dağarcıkları geniş olsa da bu bir konuşmayı başlatmak veya sürdürmek için yeterli olmamaktadır.

Replikli Öğretim Nasıl Yapılır?

Replikli öğretimde sesli veya yazılı sözcükler, çeşitli ibareler ve cümleler yardımıyla yapılan bir eğitim şeklidir. Çocuklar sesli verilen replikleri taklit etmeye ve yazılı replikleri okumaya başlarlar. Bunları öğrendikten sonra replikler son sözcüklerden başlanarak silinir. Replik kullanmayı öğrenen çocuklar da sosyal etkileşime daha rahat girebilirler. Aynı zamanda dilin yapısını ve karşılıklı konuşmayı daha rahat öğrenirler.

Replikler hazırlanırken en başta çocuğun dikkatini en çok çeken nesneler ve etkinlikler ile bağlantı kurabileceği sözcükler veya ibareler seçilmelidir. Ancak bunlar arasında çocuğun anlayabileceği olan basit kelimelerin tercih edilmesinde fayda vardır. Replik seçimleri yapılırken farklı sözcükler ile başlanan replikler seçilmelidir. Tüm repliklerin aynı kelime ile başlaması durumunda daha ileriki aşamalarda sözcükler silindiğinde çocuk silinen replikler yerine ne koyacağını şaşırır ve cümlesini tamamlayamaz. Edat, zamir gibi cümle ögeleri kullanılmaktan kaçınılmalıdır. Ancak yine de dil bilgisi kurallarına mümkün olduğunda bağlı kalınmalıdır. Sadece kullanılabilecek en basit halleri ile replikler hazırlanmalıdır. Repliklerin hazırlanması çocuğun yaşına uygun olması da oldukça önemlidir. Örneğin ufak yaştaki çocuklar kediler için “pisi” , “miyav” gibi ibareleri kullanırken anaokulundaki bir çocuğa bunun “kedi” olarak öğretilmesi gerekmektedir.

Sesli replikler oluşturulurken manyetik kartlardan yardım alınır. Bu manyetik kartlar da Language Master adı verilen kart okuyucular yardımı ile kullanılmaktadır. Çocuklar sesli repliklerin kayıtlı olduğu bu kartları makine üzerindeki aralığa yerleştirir ve kart sağdan sola doğru otomatik olarak geçer. Bu esnada kart içerisinde yer alan replik makine tarafından sesli olarak okunur. Etkinlik çizelgeleri ile replikli eğitimin bir arada kullanılabilmesi çocuklar için çok yararlı olacaktır. Bir çocuk etkinlik çizelgesine göre hareket etmeyi öğrenmişse içerisinde yer alan ses kartlarının bulunduğu etkinlikleri de rahatça yerine getirebilir.

Okumayı bilen çocuklarda yazılı replikler hazırlanırken onların okuma becerileri göz önünde bulundurulmalıdır. Okuma becerileri geliştikçe yazılı repliklerde geçen kelime sayıları da teker teker arttırılmalıdır. Replikli öğretim ister sesli olsun ister yazılı her çocuğun gelişimi için ayrı önem taşımaktadır. Ancak repliklerin oluşturulmasında genel yargılar kullanmak yerine çocuğun ilgisine ve becerilerine yönelik replikler özel olarak hazırlanmalıdır.

Aile bireyleri, arkadaşları ve bunlara bağlı konular da göz önünde bulundurularak çeşitli cümleler seslendirilmeli veya yazılı olarak hazırlanmalıdır. Replikli öğretim başladığı anda iki farklı öğretmen ile çalışılması daha doğru olur. Bir öğretmen sohbet arkadaşı görevini üstlenirken diğer kişi ipucu sunan kişi olur. Sohbet arkadaşı olan kişi soru sormamalı ve yönerge vermemelidir. Sohbeti eğlenceli hale getirecek ilgi çeken yorumlar yaparak çocuğun dikkatinin dağılmasını engellemelidir. Ayrıca bireyin dil seviyesine göre cümleler kurulmalıdır. Sohbetleri uzun tutmak gibi bir zorunluluk yoktur. Sadece sohbet esnasında konuşmanın bireyselleştirilmesine dikkat edilmelidir. Ses ve vurgular da kullanılırken çocuğun dikkatini çekecek şekilde özenle kullanılmalıdır.

İpucu sunan kişi ise materyalleri önceden hazırlamalıdır. Hata yapılmaması için el ile yönlendirmeden yararlanılabilir. Verilecek ödüller çocuğun arkasından verilir. Çocuk bir materyal ile ilgileniyorsa o materyal ile arasına girmemek gerekir. İpucu veren kişi sohbete dâhil olmaz bu nedenle mümkün olduğunca görünmez bir şekilde hareket etmelidir. Sözel olmayan davranışlarda verilen uygun olmayan tepkilerin düzeltilmesi için prova yaptırılmalıdır. Eğer çocuk yanlış bir hareket yapıyorsa bu hareket en baştan yenilenerek doğrusu yapılana kadar tekrar edilmelidir.

Kaynakça: