Otizmde Genetik Faktörler Etkili Midir?

Otizmin erkek ve kız çocukları arasındaki yaygınlığına bakıldığı zaman erkek çocuklarda kız çocuklarından 4 kat daha fazla ortaya çıktığı görülmektedir. Ayrıca otizmli kız çocuklarının, otizmli erkek çocuklara göre daha fazla dil ve bilişsel problemleri olduğu da gözlenmektedir. Otizmi olan bireye sahip ailenin, ikinci çocuklarında otizm görülme riski %4 ile %10 arasında değişkenlik gösterir.

Beynin gelişimsel bozukluklarına gelince, erkekler ve kadınlar eşit şekilde yaratılmazlar. On yıllar boyunca yapılan araştırmalar, erkeklerin otistik spektrum bozukluğu (OSB) gibi nörogelişimsel bozuklukların kadınlardan daha fazla risk altında olduğunu göstermiştir. Erkek çocuklar, otistik açıdan kızlara oranla beş kat daha fazla olasılık göstermektedir. Bu eşitsizliğe nedeni üzerine hala araştırmalar yapılmaktadır. Kadınların zararlı genetik mutasyonlar için çok daha yüksek seviyede toleransa sahip olmaları nedeniyle erkeklere kıyasla otizm belirtileri gösterme oranları çok daha düşüktür.

Aynı genetik mutasyonlara sahip birçok çocuk OSB semptomlarını gösterebilirken, bir kadın hiçbir semptom göstermeyebilir. Fakat kadın mutasyon eşiği daha yüksek olduğu için, kızlara OSB teşhisi konduğunda, spektrumun daha şiddetli sonuna düşme eğilimi gösterebilirler.

Otizmde Genetik Faktörler Uzmanlar Tarafından Nasıl Açıklanıyor?

Araştırmacılar, otistik spektrum bozukluğundan erkeklerin kızlardan neden dört kat fazla etkilendiğini anlamaya adım adım yaklaşıyorlar. Toronto bilim adamlarından oluşan bir ekip tarafından yürütülen bir araştırma, X-kromozomu üzerinde spesifik genetik değişiklikler taşıyan erkeklerin, OSB veya OSB gelişiminde yüksek bir risk taşıdıklarını keşfetti. Toronto Çocuk Hastalıkları Hastanesi Uygulamalı Genomik Merkezi Müdürü Eş Baş araştırmacı Stephen Scherer, otizmdeki cinsiyet eğilimindeki erkek eğitiminin yıllardır üzerinde çalışıldığını ve bunun nedenini açıklayan bir gösterge bulduklarını açıkladı.

Son yıllarda yapılan araştırmalara göre araştırmacılar, OSBli erkeklerin yaklaşık yüzde birinin X-kromozomundaki PTCHD1 geni ile ilgili mutasyona uğradığını buldular. Erkekler X kromozomunu annelerinden, Y kromozomunu ise babalarından devralırlar. Bir çocuğun X-kromozomunda PTCHD1 geni veya yakınlardaki diğer DNA dizileri eksikse ASD veya zihinsel gelişim riski yüksek olur. Kızlarda ise bir PTCHD1 geni eksik olsa bile, doğaları gereği her zaman ikinci bir X-kromozomu taşıyarak OSB’den korunurlar. Ancak bu durum ilerleyen hayatlarında hamilelik dönemlerinde ya da çocuklarında otizm olarak ortaya çıkabilir.

Otizm spektrum bozukluğu, nörolojik bozukluk derecesinde çeşitlilik arz etmektedir. Ancak sıklıkla başkaları ile iletişim kurma, alışılmadık davranış kalıpları ve zihinsel özürlülük sorunları içerir. PTDH1 mutasyonu OSBli erkeklerin %1’inde gerçekleşirken, binlerce sağlıklı erkek kontrolünün DNA’sında mevcut değildir ve aynı mutasyonu taşıyan erkeğin kız kardeşi, otizmin semptomlarından etkilenmemiş olabilir. Ayrıca eş merkezli araştırmacı John Vincent, Delesyonlar ve diğer mutasyonların sadece erkek çocuklardaki hastalıklarla ilişkili göründüğüne dair bir açıklama yaptı.

Bilimsel Araştırma Sonuçları

Genetik uzmanları, 16.000 kişinin nörogelişimsel bozukluklara sahip DNA örneklerini analiz ettiler ve ortalama olarak ASD tanısı alan dişilerin, bozukluk tanısı konmuş erkeklerden 1.3 kat ila 3 kat daha fazla zararlı genetik değişikliğe uğradığını tespit ettiler.

Bulgular erkek beyninin gelişmesiyle daha küçük ve daha ince genetik değişikliklerin otizm spektrum bozukluklarını tetikleyebileceğini ortaya koyuyor. Kadın beyinlerde semptomlar görülmeden önce mutasyonların daha fazla sayıda olduğunu ve bu nedenle semptomların daha da kötü olma eğiliminde olduğunu ispat ettiler. İsviçre’de Lozan Üniversitesi Hastanesi’nden Sébastien Jacquemont, tedavi açısından bir uygulama olmadığını açıklasa da ailelerde bulunan kalıtım dinamiklerinin analizinin otizmi anlama açısından son derece yardımcı olduğunu da belirtti. Ayrıca Jacquemont, ailesinde otizmli birey olan 800 aileyi inceledi ve çocukların otizmle bağlantılı gen mutasyonlarını annelerinden daha fazla devraldıklarını keşfetti.

Kaynakça: