Otizm ile ilgili Terapi Yöntemleri Nelerdir?

Otizm, tedavisi olan bir nöro-gelişimsel bozukluktur ancak tedavi süreci oldukça uzun ve zorludur. Erken teşhis edilen bir vakanın uzun bir tedavi ve terapi süreciyle tamamen kontrol altına alınması, kişinin becerilerine kavuşması bu şekilde mümkün olabilmektedir.

Otizm Terapisi Nasıl Olmalıdır

Otizmin bilinen ve kanıtlanmış tek çözümü erken ve yoğun eğitimdir.

Bazı durumlarda otizm sahibi kişilerin ilaç kullanmaları gerekebilir. Otizm özellikle buluğ çağında depresyon ve anksiyete gibi rahatsızlıkları tetikleyebilmektedir. Böyle durumlarla karşılaşmamak için söz konusu rahatsızlıkların etkilerini en aza indirmek, bunun için ise ilaç kullanmak gerekir. İlaç otizmle beraber gelen veya eğitim ve terapileri engelleyen diğer rahatsızlıklar için kullanılır.

Otizm için eğitimin yanı sıra çeşitli terapilerde ortaya çıkmıştır. Bu terapiler otizmli kişinin becerilerini ve iletişim yeteneğini kazanmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Terapilerin temel amacı, kişilerin becerilerini kazanmalarına yardımcı olmaktır. Eğer otizm tanısı bebeklik yıllarında konulur ve terapiye bu zamanlarda başlanırsa, büyüme sürecinde kişinin motor becerileri kazanması ve iletişim kurma yeteneğine sahip olabileceği ileri sürülmektedir. Otizmli bireylerin tedavisinde uygulanan yedi temel (en çok uygulanan) terapi yöntemi bulunmaktadır.

Otizm Terapi Yöntemleri

Terapilerin temel amacı, kişilerin algılama, işitme, iletişim kurma ve derin düşünme gibi yeteneklere sahip olmalarını sağlayabilmektir.  Uzmanların bu yöntemler hakkında farklı görüşleri bulunuyor. Her yöntemde belli bir ilerleme sağlanabiliyor. Ancak bunlardan hangisinin tam anlamda etkili olduğuna ve diğerlerine nazaran daha güvenilir olduğuna dair genel olarak kabul edilmiş bir fikir bulunmuyor.

1. Duyusal Bütünleştirme Terapisi

Duyusal bütünleştirme, 1970’li yıllardan itibaren yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem, otizmli bireylerin algılama, işitme ve anlamlandırma yeteneğinde birtakım eksiklikler olduğunu varsayar ve bu temele dayanır. Terapinin temel amacı ise davranışları ve uyaranları arttırıp duyusal bütünleştirme yeteneğini geliştirmektir. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, burada temel amaç zihinsel işlevleri arttırıp algılama, işitme, anlamlandırma ve düşünme problemlerini gidermektir.

Duyusal bütünleştirme terapisinin tartışmalı bir yöntem olduğunu söylemek gerekir. Bu yöntem ile sonuç elde edilen birçok vaka bulunmaktadır. Ancak bazı uzmanlar duyusal bütünleştirme terapisinin bireyleri zihinsel olarak yorduğu ve bazı durumlarda zararlarının olabildiğini savunmaktadır. Yaygın bir terapi yöntemi olsa da bilimsel camiada etkisi konusunda fikir birliğine varılabilmiş değildir.

2. İşitsel Bütünleştirme Terapisi

İşitsel bütünleştirme yöntemi 1960’lı yıllardan beri uygulanan bir metottur. Bu metodun temel amacı, otizmli bireylerin ses frekanslarına karşı hassasiyetlerini bulmak ve doğru tonları kullanarak işitme, düşünme, anlamlandırma, iletişim becerilerinin gelişmesini sağlamaktır. 60’lı yıllarda Fransa’da uygulanmaya başladıktan sonra Tomatis gibi isimler sayesinde dünyanın birçok yerinde uygulanmaya başlamıştır. Bu yöntemde çocuklara kulaklıkla birtakım ses frekansları dinletilir ve seslere verdikleri tepkilere göre tedavi uygulanır.

İşitsel bütünleştirmenin bilimsel camiada oldukça tartışmalı bir metot olduğunu da belirtmek gerekir. Birçok klinikte uygulansa da henüz bilimsel bir temele sahip olduğu düşünülmemektedir. Birçok bilim insanı, ses frekanslarının otizmli çocukların tepkilerini ölçmek için tek başına yeterli olmadığı kanısındadır.

3. Müzik Terapisi

Müzik terapisi, son yıllarda oldukça rağbet gören bir terapi türüdür. Bu metodun temel amacı, çocukların duyusal bağ kurmasını sağlayabilmektir. Otizmli bireylerin müzik seanslarına katılması ve bu şekilde işitsel, bilişsel yeteneklerini geliştirmesi sağlanır.

Terapinin bir diğer amacı da hastaların sözel ve bedensel dil kullanımını arttırmaktır. Müzik ve dans seansları sayesinde iletişim yeteneklerini geliştirecekleri, diğer insanlar ile daha kolay iletişim kurabilecekleri kabul edilir. Otizmli bireylerin bu sayede gerek terapistler ile gerekse arkadaşlarıyla iletişim hâlinde olmaları sağlanır. Ayrıca bazı terapilerde kişilerin enstruman çalması da istenir. Bu aktivitenin işitsel yeteneği arttırdığı kabul edilir.

Müzik terapisinin işitsel yeteneği arttırma konusunda etkili bir terapi olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Ancak bu terapinin bütün vakalarda aynı sonucu vereceğine dair kesin bir yargı bulunmamaktadır. Her ne kadar belli yetenekleri geliştirme konusunda etkili bir terapi olsa da, birçok uzman müzik terapisinin diğer metotlar ile uygulanması gerektiği görüşünü taşımaktadır.

4. Sanat Terapisi

Sanat terapisinin temel amacı bireyin duyusal olarak rahatlamasını sağlamakla birlikte görsel ve işitsel yeteneğinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Bu terapide resim, heykel, seramik gibi görsel sanatlardan yararlanılır. Otizmli bireyin bu sanat dallarında üretim yapması istenir.

Sanat terapisi, bireyin kendini ifade edebilmesi konusunda etkilidir. Ancak tek başına bir tedavi yöntemi olmadığı bilinmektedir. Birçok uzman sanat terapisinin geçici bir rahatlama sağlasa bile görsel yeteneğin gelişmesi için yeterli bir metot olmadığı görüşünü taşır.

5. Drama Terapisi

Herhangi bir role bürünmenin otizmli bireylerin iletişim yeteneklerini arttıracağı, anlamlandırma ve derin düşünme gibi konularda daha etkili hâle gelmelerin sağlayacağı kabul edilir. Drama terapisi temel olarak bu düşünceye dayanır. Hastalar uzman bir eğitmen ve terapist kontrolünde sahne sanatlarına yönlendirilir. Gerek kendilerinin belli rollere girmeleri, gerekse nesneleri araç olarak kullanmaları ve başka nesnelerin yerine koymaları istenir. Bu aktivite otizmli bireylerin düşünsel kabiliyetini arttırmada oldukça etkilidir.

Otizmli bireylerin mecazi sözleri anlamakta zorluk çektikleri bilinmektedir. Drama terapisi, otizmli bireylerin mecaz gibi kavramları anlamalarına ve derin düşünmelerine yardımcı olur. Ayrıca kendilerini tedavi edebilmeleri için de iyi bir yöntemdir. Ancak bu terapi metodu üzerinde de bilimsel bir uzlaşı sağlanabilmiş değildir. Her ne kadar dünyanın birçok yerinde uygulanan bir metot olsa da otizmli bireylerin iyileşme süreçlerine genel olarak bir etki ettiği, bilimsel ortamda ispat edilebilmiş değildir.

6. Yunuslarla Terapi

Yunuslarla terapi, en çok tepki çeken yöntemler arasındadır. Bu terapide otizmli çocukların yunusların bulunduğu havuza girmeleri istenir. Bunun iyi bir rehabilitasyon yöntemi olduğu düşünülür ve çocukların iletişim kurma yeteneklerini ve sosyal gelişimlerini olumlu yönde etkileyeceği kabul edilir. Türkiye, Meksika, İsrail, ABD, Rusya gibi birçok ülkede kullanılan bir terapi yöntemidir.

Yunus terapisi, hayvan hakları savunucularının ve çevreci örgütlerin tepkisini çeken bir yöntemdir. Yunus parklarının ve terapi merkezlerinin kapatılması için sık sık eylem yapılmaktadır. Ayrıca yunusların zaman zaman agresif davranışlar sergileyebilecekleri ve çocukların bundan kötü etkileneceği de bilinmektedir. Bilimsel açıdan en verimsiz ve tartışmalı yöntemler arasındadır.

7. Ata Binme Terapisi

Hippoterapi olarak da bilinen ata binme terapisi, başta Almanya olmak üzere birçok ülkede kullanılan bir metottur. Ata binme terapisinin amacı çocukların binicilik yeteneği kazanması değil, at binmenin sağlayacağı duygusal aktiviteden yararlanmasıdır. Ayrıca bu terapinin çocuklara devinimsel yetenekler kazandıracağı ve ciddi bir rahatlama sağlayacağı da söylenmektedir.

At binme terapisinin otizmli çocuklarda bir rahatlamaya sebep olduğu biliniyor. Ancak bunun geçici bir rahatlama olduğu ve tedaviye genel olarak bir etki sağlamadığı konusunda da ciddi görüşler var. Bununla birlikte, at agresif davranışlar sergileyebilen bir hayvandır ve bu durum otizmli çocukları kötü etkileyebilir. Bu yüzden birçok uzman bunu bilimsel bir yöntem olarak görmemektedir.

Kaynakça:

- Treatments For Autism Spectrum Disorder, Child Health Boureu: https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/autism/curriculum/documents/treatments-autism_508.pdf -  Dr.Selçuk Tunç, Otizm Nedir, Otizme Ne Sebep Olur ve Tipik Belirtileri Nelerdir: https://www.medikalakademi.com.tr/otizm-nedir-otizme-ne-sebep-olur-ve-tipik-belirtileri-nelerdir/ -  Tohum Otizm Vakfı, Otizmde Eğitim, Terapi ve Tedavi Yöntemleri: http://www.tohumotizmportali.org/docs/terapi-tedavi-yontemleri.pdf