Otizmde Sınıfa Göre Eşleme

Otizm Spektrum Bozukluğu sahibi kişilerin kavramları ve nesneleri kendi deneyimler, gözlemleri ve öğrenip süreçleriyle anlamlandırıp sınıflandırabilmeleri zordur. Bu nedenle özel bir eğitim ve rehabilitasyondan geçmek ve nesneleri bu şekilde öğrenmek yardımcı olacaktır. Bunun için eşleme adı verilen bir yöntem kullanılır. Eşlemenin temel amacı, kişinin görsel hafızasını kullanarak nesneleri sınıfa göre tanımlama ve ayırt etme yetisini kazanmasıdır.

Eşleme yönteminde, nesneler spesifik olarak diğerlerinden ayırt edilir. Özelden genele giden bir sistematiği bulunmaktadır. Birtakım pekiştireçler kullanılarak eşleme yapılır. Temel eğitimlerden sonra nesneleri sınıfa göre eşleme aşaması gelmektedir. Bunun amacı otizmli bireyin genelleme yapabilmesini ve nesneleri çeşitli özelliklere göre benzerleriyle bağ kurarak tanımlayabilmesini sağlamaktır.

Önceki Aşamalar

Otizmli bireye nesneleri sınıfa göre eşleme eğitimi vermeden önce nesneleri ayırt etme becerisi kazandırılmalıdır. Yani özelden genele doğru bir metot uygulanmalıdır. Nesneler önce kendi türleriyle eşleştirilmeli, daha sonra başka nesneler arasından bulunması ve eşleştirilmesi sağlanmalıdır. Son aşamada nesnelerin resimlerle ve resimlerin resimlerle eşleştirilmesi gerekir. Bu şekilde nesneleri diğerlerinden ayırt etme yeteneği kazandırılır.

Sınıfa Göre Eşleme Neden Gereklidir?

Otizm Spektrum Bozukluğu sahibi olan çocuklar, nesneler ve kavramlar arasındaki bağlantıları kendi başlarına kuramayabilirler. Eşleme işlemi daha sonra sınıfa göre eşleme olarak devam ettirilmediği sürece, çocuklar sadece eşleme faaliyetinde öğrendikleri nesne ve kavramları edinmiş olacaktır. Örneğin “kedi” kavramı öğretilen bir çocuk, sınıfa göre eşleme yapılmazsa “hayvan” kavramına sahip olmayacak, diğer hayvanları çeşitli özelliklere göre kategorize etme ve kedi kavramını onun içinde konumlandırma yetisini kazanamayacaktır. Ayırt etme yeteneğinin genelleme ile birlikte pekişmesi için çocuğa sınıfa göre eşleme yeteneğinin kazandırılması gerekir. Bu eğitim, çocukların kavram ve nesneleri sınıflandırarak bir eğitmen yardımı olmadan öğrenmelerine yardımcı olur. Bu eğitim, nesnelerin ve anlamların sınıflandırılmasına ve kullanımlarına, özelliklerine göre ilişkilendirilmesine yardımcı olur.

Uygulamanın Temel Prensipleri Ve Aşamaları

Eğitime başlarken bir sınıfa ait en benzer nesneler ile başlamak ya da kullanım ve özellik ilişkisi bakımından en yakın kavramları, cisimleri seçmek gerekir. İlerleyen etaplarda farklı özelliklere sahip fakat birbiriyle ilişkilendirilen cisimler seçmek eğitimi kolaylaştırılabilir.

Örnek vermek gerekirse, çocuğun “hayvan” kavramını öğrenmesi için hayvan oyuncakları bulunabilir. İlk etapta inek, zürafa, gergedan, geyik gibi dört ayaklı hayvanlar ya da geyik, boğa, bizon gibi boynuzlu hayvanlar sınıflandırılabilir. Ayrıca tabak, kaşık gibi aynı eylem içinde kullanılan cisimler ile anlam ilişkisi oluşturulabilir ve bu şekilde bir sınıflandırma yapılabilir.

Aşama 1

Bu aşamada nesneler ait oldukları gruplarla birlikte eşlenir. Örneğin yemek için kullanılan gereçler eşlenebilir. Masanın üstüne bir tabak ve kaşık konularak çocuktan bunları eşlemesi istenir. Çocuk, eşleme işlemini yaptığında yiyecek pekiştireciyle ödüllendirilir. Daha sonra masa, tuzluk, çatal, bıçak, sürahi gibi yemek yeme eylemiyle ilişkin diğer nesneler de öğretilir.

Aşama 2

İlk aşamada kullanılandan farklı bir sınıf seçilir. Örneğin ilk etapta yemek ile ilgili sınıflandırmalar kullanıldıysa, bu sefer yazma eylemiyle ilgili cisimler kullanılabilir. Kalem, defter, silgi, kalem ucu, kalemtraş, kağıt gibi cisimler eşleştirilir ve ilk aşamadaki gibi uygulanarak çocuğun bu cisimlerden en az 3-4 tanesini tanımlayarak birbiriyle eşleştirmesi sağlanır.

Aşama 3

İki gruptaki nesneler de masaya konur ve çocuktan bu nesneleri eşleştirmeleri istenir. İlerleyen zamanlarda nesneler karışık bir biçimde konulabilir. Örneğin kaşığı yemek ve kırtasiye malzemeleri arasından tabak ile eşleştirmesi izlenir. Burada çocuğa ipucu verilebilir. Bu uygulama öğrendiği kavramları hatırlamasını sağlayacak ve sınıflandırmanın mantığını çözmesine yardımcı olacaktır.

Kaynakça: